Wat de zorg kan leren van... Diergaarde Blijdorp

15 januari 2025

Deze blog is geschreven door Joris Arts.

Toen ik Carolien Ottjes, CMO van Diergaarde Blijdorp - Rotterdam Zoo, onlangs interviewde, vertelde ze mij over de transformatie die de dierentuin heeft ondergaan. Van een traditionele dierentuin met het “sjokken langs hokken” is Blijdorp veranderd in een organisatie met een krachtige missie: biodiversiteit behouden en de natuur herstellen! Wat begon als een vogelverzameling in 1857 is uitgegroeid tot een impactorganisatie die wereldwijd een voorbeeld stelt.

Tijdens ons gesprek bespraken we hoe deze transformatie heeft plaatsgevonden, welke lessen hierin besloten liggen en wat vervolgens de zorgsector hiervan kan leren. Het werd een boeiend gesprek over verandering, samenwerking en het vertellen van je verhaal.

Een geschiedenis van transformatie

Diergaarde Blijdorp was ooit een plek waar mensen exotische dieren konden zien. De missie van de dierentuin was gericht op vermaak en educatie, maar in de loop der jaren is duidelijk geworden dat dit niet meer genoeg is. Met een wereld waarin ecosystemen worden bedreigd en biodiversiteit afneemt, moest er iets veranderen.

Blijdorp heeft een duidelijke koers ingezet met het Masterplan 2050. Dit plan draait om vier speerpunten:

1. Stop the Loss: Voorkomen van uitsterving van soorten.

2. Reverse the Red: Herstel van bedreigde populaties.

3. Brighten the Blue: Bescherming van mariene ecosystemen.

4. Expand the Green: Vergroten van natuurgebieden.

De ambitie is om meetbare impact te hebben, zoals het redden van tien ernstig bedreigde soorten. Denk hierbij aan de Aziatische olifant, de rode panda en het dwergnijlpaard (Reverse the Red). Maar het park wil niet alleen dieren redden. Het wil ook ecosystemen herstellen. In alles wat Blijdorp doet, staat het creëren van bewustwording centraal. Jaarlijks ontvangen ze bijna 1,5 miljoen bezoekers, die geïnspireerd worden om zelf bij te dragen aan natuurbehoud.

Het vertellen van het verhaal

Een van de belangrijkste uitdagingen voor Blijdorp was het vertellen van hun nieuwe verhaal. Ze deden al veel goed werk, zoals populatiemanagement programma’s en wetenschappelijk onderzoek, maar dat bleef grotendeels onzichtbaar. Nu is storytelling een integraal onderdeel van hun strategie. Of het nu gaat om de olifanten en het voor hen levensreddende herpesvaccin dat Blijdorp mede-ontwikkelde of de rode panda en het behoud van zijn leefgebied: de verhalen raken mensen en maken de missie tastbaar. Een van de manieren waarop Blijdorp storytelling vorm geeft, is het concept van de impactgebieden in hun Masterplan.

In elk impactgebied staat een bedreigde soort centraal, zoals de Aziatische olifant in Azië of de rode panda in het Himalaya gebergte. Deze dieren symboliseren grotere ecologische problemen, zoals ontbossing of habitatverlies. Door deze focus maken ze de problemen én de oplossingen tastbaar.

Rode panda op een boomtak met uitzicht op de Himalaya Peaks
Impactmeting. Reverse the red, expand the green

 

Dit verhaal vertelt Blijdorp niet alleen aan bezoekers, maar ook aan partners zoals universiteiten, overheden en andere dierentuinen. Door samenwerking kunnen ze namelijk meer bereiken. Ze nodigen anderen uit om deel uit te maken van hun missie, wat leidt tot een breed draagvlak en meer impact. Niet voor niets is het credo: together we bring nature back to life.

Parallellen met de zorg

De zorgsector kan veel leren van deze transformatie. Net als Blijdorp staat de zorg voor grote uitdagingen: vergrijzing, personeelstekorten en een stijgende zorgvraag. Ook hier is een transitie nodig. Maar hoe maak je zo’n verandering, zonder het vertrouwen van zorgprofessionals en patiënten te verliezen? Blijdorp laat zien dat dit kan, door de volgende lessen toe te passen:

Houd het doel centraal

Blijdorp veranderde van een traditionele dierentuin naar een impactorganisatie, zonder de kern van hun werk – zorg voor dieren – los te laten. In de zorg blijft goede patiëntenzorg het doel, maar de manier waarop we dat bereiken moet anders. Dit vraagt om focus op preventie, samenwerking en innovatie, terwijl we vasthouden aan het menselijke aspect.

Creëer handelingsperspectief. Blijdorp biedt bezoekers concrete manieren om bij te dragen, zoals bomen planten of bewust kiezen voor duurzame consumptie. In de zorg moeten we hetzelfde doen: mensen niet alleen bewust maken van gezonder leven, maar hen ook handvatten geven. Denk aan e-health-oplossingen die zelfmanagement ondersteunen of preventieve programma’s waarmee mensen gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. Maar bijvoorbeeld ook manieren om de zorg te helpen als vrijwilliger of mantelzorger.

Vertel het verhaal. Net zoals Blijdorp haar impact zichtbaar maakt via de impactgebieden, moet de zorgsector haar successen en ambities delen. Vertel hoe preventie programma’s leiden tot gezondere wijken of hoe samenwerking met technologiebedrijven leidt tot betere zorg. Een sterk verhaal kan mensen motiveren om mee te doen.

Werk samen. Blijdorp werkt met een breed scala aan partners: van universiteiten tot internationale natuurorganisaties. Ook in de zorg is samenwerking essentieel. Of het nu gaat om huisartsen en ziekenhuizen die data delen of welzijnsorganisaties die taken kunnen overnemen van de zorg.

Neem mensen mee in de verandering. Verandering roept vaak weerstand op. Bij Blijdorp waren medewerkers bang dat de nieuwe koers hun werk zou veranderen. Door veel te praten, gezamenlijke sessies te organiseren en duidelijk te maken dat de kern van hun werk hetzelfde bleef, kregen ze de medewerkers mee. In de zorg geldt hetzelfde: neem professionals mee in het proces, laat zien hoe nieuwe werkwijzen hun werk ondersteunen en luister naar hun zorgen.

Het gesprek met Carolien Ottjes liet mij zien hoe Blijdorp haar missie niet alleen draagt, maar deelt met anderen. Ze geloven dat iedereen een rol kan spelen in natuurherstel, van bezoekers tot beleidsmakers. In de zorg hebben we dezelfde overtuiging nodig. Iedereen, van patiënten tot verzekeraars en zorgprofessionals, moet zich verantwoordelijk voelen voor een gezonder Nederland. De transformatie van Blijdorp laat zien dat verandering mogelijk is, mits je je missie scherp hebt, je verhaal goed vertelt en samenwerkt met anderen. Ik hoop dat het u inspireert om hierin stappen te zetten!

Dank je wel voor het inspirerende gesprek @Carolien Ottjes, CMO van Diergaarde Blijdorp!

Benieuwd naar nog meer voorbeelden en wilt u ook zelf aan de slag gaan met het leren van andere sectoren? Bestel dan mijn boek ‘Wat de zorg kan leren van … - 46 eyeopeners uit andere sectoren’ via deze link.

Twee rode panda's naast elkaar in een boom