Ongeveer 11-15% van de paren is subfertiel hetgeen betekent dat een zwangerschap uitblijft gedurende meer dan twaalf maanden bij onbeschermde, op conceptie gerichte coitus. Paren met verminderde vruchtbaarheid ondergaan kostbare, en psychisch belastende vruchtbaarheidsbehandelingen.
Eenmaal zwanger, eindigt ongeveer 1 op de 6 tot 10 zwangerschappen al vóór de 16de week in een miskraam. Hiernaast zijn veel voorkomende zwangerschapscomplicaties bij de moeder zwangerschapsdiabetes (3-5%), zwangerschapshypertensie (8-25%) en pre-eclampsie (2.5%). Deze complicaties zorgen voor meer ziekenhuisopnames van de moeder, en voor een suboptimale start van het kind, door bijvoorbeeld intra-uteriene groeivertraging. Daarnaast wordt ongeveer 19% van de kinderen geboren met een BIG3 (ernstige congenitale afwijking (3-4%), vroeggeboorte (4-6%) en groeivertraging (9-10%)) (Bonsel ea, 2010).
De gezondheid van moeder vóór en tijdens de zwangerschap is id van het kind tijdens de zwangerschap en rond de geboorte, maar ook voor de gezondheid van het kind gedurende de hele levensloop (Steegers ea, Textbook of Obstetrics and Gynaecology: A life course approach, 2019). Zwangerschap is een plastische fase, waardoor bepaalde blootstellingen invloed hebben op het ontstaan van het orgaanstelsel en metabolisme en het functioneren hiervan (Hanson, 2014). Dit geldt met name ook voor de periconceptie periode, waarin de gametogenese (preconceptioneel) en organogenese en placentatie (eerste trimester van de zwangerschap) plaatsvindt (Steegers-Theunissen ea, 2013).
Een ongezonde leefstijl van de vrouw, maar ook man, draagt bij aan de verhoogde risico’s op de hiervoor genoemde complicaties vóór, tijdens en na de zwangerschap en zelfs later in het leven van moeder en kind (Oostingh ea, 2019; Twigt ea, 2012; Barker ea, 2018; Gaskins ea, 2015). Een gezonde leefstijl vóór en tijdens de zwangerschap houdt in dat paren met kinderwens volgens de Schijf van Vijf eten, en daarnaast specifieke adviezen volgen voor de inname van foliumzuur (400 µg/dag vanaf zwangerschapswens tot 10 weken zwangerschap), stoppen met roken en alcoholgebruik (Voedingscentrum.nl, RIVM, NVOG, KNOV).
Een ongezonde leefstijl komt voor onder de gehele bevolking, maar zeker ook onder deze paren met kinderwens. Meer dan 80% van de burgers tussen 16-49 jaar heeft een inadequate inname van groenten en fruit, 25% rookt, en 80% drinkt alcohol (Leefstijlmonitor, 2019). Tijdens de zwangerschap is er op dit punt ook winst te behalen; slechts 16% eet meer dan 200 gram groenten per dag en 13% haalt de aanbevelingen voor fruit (VCP 2012-2016). Het percentage vrouwen dat foliumzuur gebruikt in de aanbevolen periode voor en tijdens de zwangerschap varieert sterk (<40 tot >90%) (RIVM, 2019). Bovendien rookt nog steeds 6% van de zwangeren (13% van de laag opgeleiden) (Lanting eal, 2012), en 19% drinkt alcohol (Lanting ea, 2015).
Dit is aanleiding geweest om Slimmer Zwanger te ontwikkelen en ons te richten op het coachen op de vijf leefstijlgedragingen; 1) roken, vanwege bewijskracht en sterkste risicofactor, 2) alcohol, vanwege bewijskracht en ondersteuning van zwangerschapsadvies, 3) foliumzuur, vanwege bewijskracht ten aanzien van preventie van neurale buisdefecten, andere congenitale aandoeningen, en ondersteuning zwangerschapsadvies, en 4+5) groente en fruit vanwege de hoge inadequate inname in deze populatie en toenemende bewijs bij preventie van onvruchtbaarheid, zwangerschapscomplicaties en chronische ziekten van deze kinderen later.
Voor alle leefstijlgedragingen geldt dat deze ongunstiger zijn onder kwetsbare paren, veelal laag opgeleid (volksgezondheidenzorg.info), en dat het lager opgeleiden minder vaak lukt om leefstijlgewoonten aan te passen (Gootjes ea, 2018). Lager opgeleide vrouwen hebben ook vaker de hierboven beschreven zwangerschapscomplicaties (volksgezondheidenzorg.info; Timmermans ea, 2011).
